FREDY MEDIA

Na Edger Alexander

Ifahamu Mahakama ya Afrika ya Haki za Binadamu na watu.

Mahakama hii ambayo makao makuu yake yako Arusha nchini Tanzania ni mahakama  ya bara zima la Afrika ambapo ilianzishwa na nchi wanachama wa umoja wa Afrika (AU) ili kumimarisha haki za binadamu na watu Barani Afrika na ilianzishwa kwa mujibu wa kifungu namba 1 cha itifaki ya mkataba wa Afrika wa Haki za binadamu na watu ya kuanzishwa kwa Mhakama ya Afrika ya Haki za Binadamau na watu.

Itifaki hiyo hiyo ilikubaliwa Juni 9 mwaka 1998 nchini Bukinafaso na ikaanza kutumika Januari 25 mwaka 2004 na Mahakama ilianza Shughuli zake rasmi mwezi Novemba mwaka 2006 ambapo kazi yake kuu ilikuwa ni kukamilisha na kuimarisha jukumu la kulinda haki za Tume ya Afrika ya Haki za Binadamu na watu(Maarufu kama Tume ya Banju).

Tangu kukubaliwa kwa itifaki hiyo mwaka 1998,ni nchi 29 tu kati ya nchi 54 wanachama wa umoja wa Afrika ndizo zilizoridhia itifaki hiyo ambapo nchi hizo ni pamoja na AfrikaKusini,Algeria,Benin,Burkinafaso,Burundi,Cameroon,Comoros,Gabon Gambia,Ghana,Ivory Coast,Jamuhuri ya Kidemokrasia yaKongo,Kenya,Libya,Lesotho,Malawi,Mali,Mauritania,Mauritrius,Msumbiji,Nigeria,Niger,Uganda,Rwanda,Senegal,Togo,Tunisia pamoja na Tanzania.

Ujumbe wa Mahakama hii ni kuhimarisha jukumu la kulinda haki za Tume ya Afrika ya Haki za Binadamu na Watu kwa kuongeza usimamizi imara wa mfumo wa Haki za Binadamu Afrika na kuhakikisha,kuheshimika na kuridhiwa kwa mujibu wa mkataba wa Afrika wa Haki za Binadamu na watu pia mikataba mingine ya Kimataifa ya Haki za Binadamu kupitia maamuzi ya Mahakama.

Pamoja na hatua ya kuridhiwa kwa itifaki,nchi wanachama zinatakiwa kutoa tamko kwa mujibu wa kifungu cha 34(6) cha itifaki ya kukubali kuruhusu watu binafsi na mashirika yasiyo ya kiserikali (NGOs) kuleta kesi moja kwa moja mbele ya Mahakama hii, bila kutolewa kwa tamko la namana hiyo Mahakama haitakuwa na malaka ya kushughulikia kesi zinazotolewa mbele yake na watu binafsi na Taasisi zisizo za kiserikali (NGOs)

Hadi kufikia Januari 2015,ni nchi 7 tu kati ya 29 zilizoridhia itifaki ndizo zilitoa tamko la kukubali mamlaka ya Mahakama kuweza kupokea kesi za watu binafsi na NGOs,nchi hizo ni pamoja na Bukinafaso,Ivory Coast,Ghana,Malawi,Mali,Rwanda na Tanzania.

Mahakama hii ina majaji kumi na moja (11) ambao ni raia wa nchi wanachama wa umoja wa Afika (AU).Majaji hao huchaguliwa na wakuu wa nchi na Serikli za Umoja wa Afrika kwa muda wa miaka sita (6) na wanaweza kuchaguliwa tena kwa kipindi kingine kimoja (yaani mika 6 mingine),pia majaji hao huchaguliwa baada ya kuteuliwa na nchi zao kutokana na nafasi zao,uadilifu wao  pamoja na ueledi wa kazi unaotambulika kimahakama au kimasomo katika nyanja ya Haki za Binadamu za watu.

Nchi zote wanachama wa umoja wa Afrika ambazo zimeridhia itifaki ya kuanzishwa kwa Mahakama zinaweza kuteua wagombea wa nafasi ya Jaji wa Mahakama na idai ya majaji inagawanya kwa mujibu wa kanda mbali mbali za Afrika.Majaji wa Mahakama hiyo  kwa sasa ni  jaji Augustino Ramadhani ambaye ni Rais wa Mahakama hiyo akitokea Tanzania na makamu wake ni Jaji Elsie Thompson ambaye anatokea katika nchi ya Nigeria.

Wengine ni Jaji Gerard Niyungeko(Burundi) Jaji Fatsah Ouguergous(Algeria),Jaji Duncan Tambala (Malawi),Jaji Sylvain Ore (Ivory Coast),Jaji El Hadj Guisse (Senegal) Jaji Ben Kioko (Kenya),Jaji Rafaa Achor (Tunisia),Jaji Solomy Bossa (Uganda) na Jaji Angelo Matusse (Msumbiji).

Toka ianze kazi zake rasmi mwezi Novemba,mwaka 2006  AddisAbaba nchini Ethiopia,kabla ya mwezi Agosti,mwaka  2007 kuhamishia makao makuu yake Arusha nchini Tanzania ambako Serikali imeipatia Makahama hiyo ofisi ya muda ikisubili ujenzi wa ofisi yake ya kudumu ambapo imeweza kupata mafaniko makubwa ambayo yameifanya izidi kuimarika katika kutekelza majukumu yake kwa bara zima la Afrika.

Mahakama hii yenye mamlaka mawili ambayo ni kuamua kesi na kutoa ushauri,hadi mwezi Januari mwaka 2015 ilikwishapokea kesi 32 na kesi 20 kati ya hizo zimekwisha shughulikiwa na zipo kesi 8 ambazo bado zinashughulikwa pamoja na maombi manne (4) ya kutaka ushauri wa kisheria ambapo hatua hiyo inatajwa kuwa ni moja ya mafaniko makubwa ndani ya Mahakama hiyo.

 

Mahakama hii ilitoa hukumu yake ya kwanza mwaka 2009 kufuatia ombi la lililowasilishwa mbele yake Agosti 11 mwaka 2008 na mlalamikaji Michelot Yogombaye dhidi Jamuhuri ya Senegal ambapo mlalamikaji aliiomba Mahakama kusitisha mwenendo wa kesi iliyowasilishwa na Serikali ya Senegal dhidi ya Hissen Habre Rais wa zamani wa Jamhuri ya Chad anayeishi nchini Senegal kama mkimbizi.

Kwa mujibu wa kifungu cha 34 (6) cha itifaki na kanuni ya 33 (f) ya kanuni za Mahakama,Maahakama ilibaini kwamba ombi haliwezi kupokeklewa kwa sababu Mahakama haikuwa na mamlaka ya kusikiliza kesi hiyo kwa vile Senegal ilikuwa haijatoa tamko la kuridhia mamlaka ya Mahakama kupokea maombi yanayowasilishwa moja kwa moja na mtu binafsi au taasisi ya Serikali.